Κίνητρα μάθησης

Χρόνος ανάγνωσης: 4:30΄

Λέξεις: 1060

Τι ωθεί αλήθεια τα άτομα να κάνουν ενέργειες ως προς την εκπλήρωση των στόχων τους;

Τι ωθεί έναν μαθητή να ασχολείται με τα μαθησιακά του έργα;

Τα κίνητρα, τα οποία είναι μια πολύπλοκη ψυχολογική διαδικασία που ωθεί τα άτομα μέσω της ανάληψης δράσης στην εκπλήρωση των στόχων  τους. Τα κίνητρα διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Επιπροσθέτως,  επηρεάζουν το βαθμό απόκτησης νέων γνώσεων, το βαθμό  αξιοποίησης των γνώσεων που ήδη έχουν αποκτήσει οι μαθητές/τριες και τέλος το βαθμό προσαρμογής και μεταβίβασης των γνώσεων αυτών σε νέα περιβάλλοντα και καταστάσεις. Παρακάτω ωστόσο, θα αναφερθούν ενδεικτικά κίνητρα, τα  οποίοι παρακινούν τους μαθητές και τις μαθήτριες σε δράση για την επίτευξη των στόχων τους.

Η ετυμολογία της λέξης  προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό ρήμα κινέω-ῶ, κίνητρο ορίζεται ως καθετί που κινεί, ωθεί ή παρασύρει το άτομο σε δράση. Έτσι το κίνητρο μπορεί να δημιουργήσει ή να μεταβάλει μια συγκεκριμένη συμπεριφορά κατευθύνοντας το άτομο σε ορισμένες ενέργειες, προκειμένου να κατορθώσει την επίτευξη επιθυμητών στόχων (Schunk, Pintrich & Meece, 2010).

Οι τύποι των κινήτρων είναι δυο τα εσωτερικά και περισσότερο ισχυρά και τα εξωτερικά κίνητρα. Τα εσωτερικά κίνητρα αναπτύσσονται από τους ίδιους τους/τις   μαθητές/τριες  και είναι:

§  η έμφυτη τάση για μάθηση,

§  η επιθυμία για γνώση,

§   η προδιάθεση για διερεύνηση,

§   η εσωτερική ικανοποίηση,

§  η πρόκληση

§  το ενδιαφέρον και

§  η περιέργεια.

 Οι μαθητές /τριες έχουν εσωτερικά κίνητρα όταν η μάθηση στο σχολείο και η υψηλή επίτευξη είναι στόχοι από μόνοι τους.

Αξίζει, ωστόσο, να τονισθεί στο σημείο αυτό ότι  η εσωτερικά ενεργοποιημένη παρώθηση των μαθητών παρουσιάζει τάση συστηματικής μείωσης από την προσχολική μέχρι και την εφηβική ηλικία (Anderman & Maehr,1994).

Εξωτερικά κίνητρα είναι εκείνα που προέρχονται από το εξωτερικό περιβάλλον, όπως :

§  η ανταμοιβή,

§  η τιμωρία και

§   η κοινωνική πίεση.

Οι μαθητές/τριες  που έχουν εσωτερικά κίνητρα είναι πιθανότερο να οδηγηθούν στην επιτυχία καθώς αυτά σχετίζονται με βασικές και ουσιαστικές ανάγκες τους. Είναι αφοσιωμένοι στην μάθηση για εσωτερικούς δικούς τους λόγους και θα συνεχίσουν να μαθαίνουν χωρίς εξωτερική επιβράβευση (τα εσωτερικά κίνητρα θεωρούνται ισχυρότερα).

Τα εξωτερικά κίνητρα θεωρούνται αποτελεσματικά για περισσότερο απλές έννοιες και για σύντομο χρονικό διάστημα (δεν είναι αποτελεσματικά για τη μάθηση δύσκολων και πολύπλοκων εννοιών).

Φύση των κινήτρων

Η φύση των κινήτρων ερευνήθηκε και ερμηνεύτηκε από διάφορους επιστήμονες και ερευνητές. Ο καθένας από αυτούς δίνοντας τη δική του ερμηνεία/θεωρία  συνέβαλε στην κατανόηση των ανθρώπινων κινήτρων. 

• Οι Deci & Ryan, με τη θεωρία του Αυτο-καθορισμού υποστήριξαν ότι οι ανάγκες των ατόμων για  Αυτονομία, Επάρκεια/Ικανότητα, καθώς και Κοινωνικοποίηση οδηγούν τα άτομα στην ανάπτυξη εσωτερικών  κινήτρων. 
• Ο Maslow με την Ανθρωπιστική θεωρία με κεντρικό στοιχείο της θεωρίας την ιεραρχία των αναγκών και εξήγηση των κινήτρων για την ικανοποίηση των αναγκών.
• Ο Bruner με τη γνωστική θεωρία, κεντρικό στοιχείο της θεωρίας τις Εγγενείς διεργασίες και η εξήγηση που δίνει στα κίνητρα είναι ότι είναι μικτά.
•  Ο Skinner με τη θεωρία της Συντελεστικής μάθησης, με κεντρικό στοιχείο της θεωρίας την Ενίσχυση και ως εξήγηση των κινήτρων το πρόγραμμα ενίσχυσης (είναι απαραίτητο να βρεθούν τα σωστά εξωτερικά ερεθίσματα επιβραβεύσεις ή ποινές για να επιτευχθεί η επιθυμία για μάθηση).
•  Τέλος ο Bandura, με την Κοινωνικογνωστική θεωρία κεντρικό στοιχείο της οποίας είναι η Μίμηση και η εξήγηση των κινήτρων το πρότυπο (Elliott, Kratochwill, Cook & Travers, 2008).

Διαστάσεις των κινήτρων

 Γενικά οι ερευνητές συμφωνούν σε τέσσερις κύριες διαστάσεις που συμβάλλουν στην ανάπτυξη των κινήτρων των μαθητών (Bandura, Dweck, Murray, Pintrich, Ryan & Deci, Seifert,). 

Είναι γεγονός ότι απαιτείται να ικανοποιείται τουλάχιστον μια από τις διαστάσεις των κινήτρων, έτσι ώστε να παραμένει ο μαθητής παρακινημένος. Όσο περισσότερες διαστάσεις πληρούνται αλλά και όσο πιο έντονα ικανοποιούνται τόσο μεγαλύτερο θα είναι το κίνητρο του/της μαθητή/τριας.

·         Σημασία: Οι μαθητές πρέπει να δουν τη μάθηση ως σημαντική για τους ίδιους. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να δουν πώς η μάθηση θα τους βοηθήσει να επιτύχουν τους στόχους τους, τόσο τους βραχυπρόθεσμους όσο και τους μακροπρόθεσμους.

·         Διαθεσιμότητα: Οι μαθητές πρέπει να πιστεύουν ότι είναι σε θέση να μάθουν. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να πιστεύουν ότι έχουν τις ικανότητες και τους πόρους που χρειάζονται για να πετύχουν.

·         Απόλαυση: Οι μαθητές πρέπει να απολαμβάνουν τη μάθηση. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να βρίσκουν τη μάθηση ενδιαφέρουσα και ικανοποιητική.

·         Επιβεβαίωση: Οι μαθητές πρέπει να αισθάνονται ότι η προσπάθειά τους εκτιμάται. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να λαμβάνουν επιβράβευση για τις προσπάθειές τους, είτε με ένα μικρό βραβείο είτε με απλά ένα συγχαρητήριο.

Όσο περισσότερες από αυτές τις διαστάσεις πληρούνται, τόσο μεγαλύτερο θα είναι το κίνητρο του μαθητή. Για παράδειγμα, ένας μαθητής που πιστεύει ότι η μάθηση είναι σημαντική για αυτόν, που πιστεύει ότι είναι σε θέση να μάθει, που απολαμβάνει τη μάθηση και που αισθάνεται ότι η προσπάθειά του εκτιμάται, είναι πιο πιθανό να έχει ισχυρά κίνητρα για τη μάθηση από έναν μαθητή που δεν πληρεί καμία από αυτές τις διαστάσεις.

Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να βοηθήσουν τους μαθητές να αυξήσουν τα κίνητρα για τη μάθηση παρέχοντας ευκαιρίες μάθησης που είναι σχετικές με τα ενδιαφέροντα των μαθητών, χρησιμοποιώντας μια ποικιλία μεθόδων μάθησης και επιβραβεύοντας τους μαθητές για τις προσπάθειές τους.

Τρόποι ανάπτυξης/αύξησης κινήτρων στη σχολική τάξη

Είναι χρήσιμο και αποτελεσματικό στη διαδικασία της μάθησης η διδασκαλία και οι δραστηριότητες να διαφοροποιούνται έτσι ώστε ν' ανταποκρίνονται στις ανάγκες συγκεκριμένων κάθε φορά μαθητών και να είναι ευέλικτες, ώστε να επιτρέπουν τη συνεχή αναπροσαρμογή τους. 

Ανάπτυξη κινήτρων  μάθησης

• Δημιουργία θετικού κλίματος στην τάξη. Ένα θετικό περιβάλλον στην τάξη είναι ένα περιβάλλον, στο οποίο οι μαθητές αισθάνονται ασφαλείς, νοιώθουν την αποδοχή, δε φοβούνται την αποτυχία και μπορούν να συμμετέχουν. 
• Προσφορά ευκαιριών μάθησης σχετικές με τα ενδιαφέροντα των μαθητών. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται η ενεργοποίηση των εσωτερικών κινήτρων των μαθητών. Εύρεση τρόπων να πραγματωθεί το μάθημα με χρήσιμα παραδείγματα από τον πραγματικό κόσμο με σύνδεση της καθημερινότητας και των ενδιαφερόντων των μαθητών.
•  Χρήση ποικίλων μεθόδων μάθησης. Όλοι οι μαθητές μαθαίνουν αλλά με διαφορετικούς τρόπους. Έτσι επιβάλλεται να βρεθεί ο τρόπος που ο κάθε μαθητής μαθαίνει καλύτερα.
•  Ευκαιρίες για συνεργασία. Η συνεργασία είναι άριστος τρόπος μάθησης, καθώς μέσω της συνεργασίας αναπτύσσονται δεξιότητες επικοινωνιακές, συνεργατικές καθώς και επίλυσης προβλημάτων. 
• Ενθάρρυνση των μαθητών, ώστε να θέτουν στόχους και να προσπαθούν για την επιτυχία τους. Ενθάρρυνση για κατάτμηση των στόχων σε μικρότερους και γραφή τους  σε ημερολόγιο, τετράδιο ή πίνακα. 
• Επιβράβευση των προσπαθειών των μαθητών/τριών, για να γνωρίσουν ότι οι προσπάθειές τους εκτιμώνται. Ενθάρρυνση των μαθητών/τριών, ώστε να αναγνωρίζουν και οι ίδιοι/ιες τις δικές τους προσπάθειες. 

Ειδική Παιδαγωγός: Σαμάντη Κατερίνα

Μη επαγγελματική χρήση. 

Μόνο για σκοπούς ενημέρωσης και με αναφορά του δημιουργού.

https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/ 

 

 

Βιβλιογραφικές αναφορές

Dettmers, S., Yotyodying, S., & Jonkmann, K. (2019). Antecedents and outcomes of parental homework involvement: How do family-school partnerships affect parental homework involvement and student outcomes?. Frontiers in psychology, 10, 1048.

Škoda, J., Doulík, P., Bílek, M., & Šimonová, I. (2015). The effectiveness of inquiry based science education in relation to the learners motivation types. Journal of Baltic science education, 14(6), 791.

Stephen N. Elliott, Thomas R. Kratochwill, Joan Littlefield Cook, John F. Travers  (2008). Εκπαιδευτική Ψυχολογία. Αποτελεσματική Μάθηση. Αθήνα. Εκδόσεις :  Gutenberg .

Troia, G. A., Shankland, R. K., & Wolbers, K. A. (2012). Motivation research in writing: Theoretical and empirical considerations. Reading & Writing Quarterly, 28(1), 5-28. Doi: https://doi.org/10.1080/10573569.2012.632729

Χρηστάκης, Κ. (2006). Η εκπαίδευση των παιδιών με δυσκολίες: εισαγωγή στην ειδική         αγωγή. Αθήνα: Ατραπός, 5(6), 2017.