Συναισθηματική Νοημοσύνη εννοιολογική αποσαφήνιση
Η έννοια της συναισθηματικής νοημοσύνης μετά τη δημοσίευση του πρώτου βιβλίου του Daniel Goleman με τίτλο συναισθηματική νοημοσύνη (Emotional intelligence ) έγινε πολύ δημοφιλής στην κοινωνία και την επιστημονική κοινότητα(Goleman, 1995).
Η συναισθηματική νοημοσύνη είναι μια σύνθετη και πολύπλευρη έννοια που περιλαμβάνει ικανότητες και
δεξιότητες και είναι δύσκολο να οριστεί,
για το λόγο αυτό έχουν διατυπωθεί και πολλοί ορισμοί οι οποίοι
αλληλοσυμπληρώνονται.
Ένας ορισμός περιεκτικός και κατανοητός είναι ο ορισμός της Πλατσίδου, ο οποίος αναφέρει ότι ως έννοια η συναισθηματική νοημοσύνη περικλείει ένα σύνολο ικανοτήτων και δεξιοτήτων που επιτρέπουν στον άνθρωπο, με σκοπό την προσωπική και κοινωνική του ανάπτυξη, να κατανοεί και να χειρίζεται συναισθηματικές καταστάσεις, τις δικές του και των άλλων (Πλατσίδου, 2010).
Έχει βρεθεί σχέση μεταξύ συναισθηματικής νοημοσύνης των γονέων και ανάπτυξης της συναισθηματικής νοημοσύνης στα παιδιά.
Η σημασία της συναισθηματικής
νοημοσύνης στα παιδιά ως προβλεπτικού
παράγοντα της ομαλής εξέλιξης
της ζωής τους είναι μεγάλη. Έτσι η αναγκαιότητα των προγραμμάτων ανάπτυξης
συναισθηματικής νοημοσύνης στους γονείς, στα παιδιά και στους εκπαιδευτικούς είναι
αδιαμφισβήτητη. Η συναισθηματική νοημοσύνη αποτελεί το θεμέλιο λίθο μιας ακολουθίας σημαντικών ικανοτήτων που επηρεάζουν σε καθημερινή βάση σχεδόν όλα όσα λέμε, καθώς και όλα όσα κάνουμε. Η συναισθηματική νοημοσύνη μπορεί να καλλιεργηθεί και να αναπτυχθεί.
Γονεϊκοί τύποι
Ο
τρόπος που αντιμετωπίζει ο γονέας τη λύπη, τον φόβο το θυμό και γενικά τα
συναισθήματα, τόσο τα δικά του όσο και των παιδιών του, αντικατοπτρίζει το
είδος της διαπαιδαγώγησης που ασκεί και το γονεϊκό τύπο στον οποίο ανήκει.
Αναφέρεται δηλαδή στον τρόπο που ένας
γονέας καθορίζει το συνολικό κλίμα που επικρατεί στην οικογένειά του, το οποίο
αντανακλά τις αξίες, τα πρότυπα και τις συμπεριφορές που θα μεταβιβάσει στα
παιδιά του (Darlling & Steinberg, 1993).
Το είδος της διαπαιδαγώγησης που ασκούν οι
γονείς στα παιδιά τους, έχει αντίκτυπο στη συναισθηματική τους νοημοσύνη και
στην απόκτηση δεξιοτήτων ζωής προκειμένου να ανταπεξέλθουν με τον καλύτερο
δυνατό τρόπο στις απαιτήσεις της ζωής τους. (Goleman, 1995)
Αποστασιοποιημένοι γονείς
Αποστασιοποιημένοι είναι οι γονείς οι οποίοι παραβλέπουν, αγνοούν και αντιμετωπίζουν ως ασήμαντα τα συναισθήματα των παιδιών τους. Αυτό μπορεί να συμβαίνει επειδή: δεν αναγνωρίζουν τα συναισθήματα τα δικά τους και των παιδιών τους, δεν αντέχουν τα αρνητικά συναισθήματα των παιδιών τους, αισθάνονται άβολα, φοβούνται, πιέζονται, πιστεύουν ότι τα αρνητικά συναισθήματα είναι επιβλαβή κ.α.
Τα παιδιά των
αποστασιοποιημένων γονέων μαθαίνουν από
τη στάση των γονέων τους ότι τα συναισθήματά τους είναι λανθασμένα, ακατάλληλα,
δίχως αξία. Επίσης αντιλαμβανόμενα μ’
αυτόν τον τρόπο τα συναισθήματά τους μπορεί να πιστέψουν ότι κάτι δεν πάει καλά
με την ίδια τη φύση τους ( Gottman, 1997).
Οι «επικριτικοί-αποδοκιμαστικοί»
Είναι οι γονείς οι οποίοι αποδοκιμάζουν και επικρίνουν τη συναισθηματική έκφραση των παιδιών τους, επιπλήττουν, πειθαρχούν ή τιμωρούν το παιδί τους για την έκφραση των αρνητικών ή θετικών συναισθημάτων του, πιστεύουν ότι τα αρνητικά συναισθήματα είναι δείγμα κακού χαρακτήρα, ενδιαφέρονται κυρίως για την υπακοή του παιδιού και τελικά έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά με τους αποστασιοποιημένους γονείς αλλά με περισσότερο αρνητικό τρόπο. Τα αποτελέσματα της επικριτικής αποδοκιμαστικής διαπαιδαγώγησης είναι περίπου τα ίδια με τα αποτελέσματα της αποστασιοποιημένης διαπαιδαγώγησης ( Gottman, 1997).
Οι «επιτρεπτικοί- παραχωρητικοί»
Επιτρεπτικοί-παραχωρητικοί
είναι οι γονείς που επιτρέπουν την
οποιαδήποτε έκφραση συναισθημάτων στα παιδιά τους, δε τους θέτουν όρια, δεν
τα διδάσκουν μεθόδους επίλυσης προβλημάτων, πιστεύουν ότι δεν μπορεί να κάνει κανείς κάτι για τη διαχείριση των αρνητικών συναισθημάτων.
Η επιτρεπτική-παραχωρητική διαπαιδαγώγηση κάνει τα παιδιά να μη μαθαίνουν να χειρίζονται
τα συναισθήματά τους, να δυσκολεύονται
να συγκεντρωθούν και να μην κάνουν
φίλους.(Gottman, 1997).
Οι συναισθηματικοί μέντορες
Οι συναισθηματικοί
μέντορες σέβονται τα συναισθήματα των παιδιών τους, θεωρούν
την έκφραση αρνητικών συναισθημάτων
από τα παιδιά ως πηγή για διδασκαλία
συναισθηματικής αγωγής, αναγνωρίζουν τα δικά τους συναισθήματα
και των παιδιών τους, θέτουν όρια
και διδάσκουν αποδεκτές εκφράσεις
συναισθημάτων, διδάσκουν στα παιδιά τους δεξιότητες
επίλυσης προβλημάτων και γενικά ακούν
και συναισθάνονται τα παιδιά τους. Η
συναισθηματική αγωγή στα παιδιά έχει εξαιρετικά αποτελέσματα κατ’ αρχάς μαθαίνουν να εμπιστεύονται και να χειρίζονται τα συναισθήματά τους, αλλά
και να λύνουν τα προβλήματά τους. Επίσης αποκτούν
μεγαλύτερη αυτοεκτίμηση, αναπτύσσουν
σημαντικές ικανότητες μάθησης και
έχουν καλές σχέσεις με τους άλλους (Gottman, 1997).
Κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών
Ο αιώνας που
διανύουμε αλλάζει με ραγδαίους ρυθμούς, έτσι τα παιδιά καθώς μεγαλώνουν,
καλούνται να ανταποκριθούν στις επιτάξεις της όχι μόνο με την ανάπτυξη της λογικής σκέψης, αλλά και της συναισθηματικής
νοημοσύνης.
Η κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών περιλαμβάνει την καλλιέργεια και βελτίωση όλων των ικανοτήτων τους, οι οποίες θα τα βοηθήσουν να διαχειρίζονται δυσκολίες στις διαπροσωπικές και ενδοπροσωπικές τους σχέσεις, αλλά και στην καθημερινότητά τους γενικότερα με αποτελεσματικό τρόπο (Gottman,1997). Συγκεκριμένα πρόκειται για ικανότητες όπως το να επιβάλλονται στις παρορμήσεις τους, να εκφράζουν τα συναισθήματά τους, αλλά και να αντιλαμβάνονται τα συναισθήματα των άλλων, να εμπιστεύονται και να εκτιμούν τον εαυτό τους, να επικοινωνούν και να συνεργάζονται σωστά, να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες αλλά και την προσωπική τους ευθύνη, να ρυθμίζουν τη διάθεσή τους και να εμποδίζουν την απογοήτευση να καταπνίξει την ικανότητά τους για σκέψη , να ζητούν βοήθεια όταν την χρειάζονται κ.α.(Goleman, 1995).
Είναι πολύ σημαντικό, οι γονείς να δείχνουν ενσυναίσθηση στα παιδιά τους, τις φορές
που αυτά εκφράζουν αρνητικά συναισθήματα
και να τα βοηθούν να τα διαχειριστούν,
έτσι δημιουργούν μ’ αυτά γέφυρες
αφοσίωσης και στοργής (Gottman, 1997).
Η συναισθηματική νοημοσύνη των γονέων επηρεάζει την ανάπτυξη των παιδιών;
Από τη στιγμή της γέννησής του το παιδί δε
σταματά να αλληλεπιδρά με το περιβάλλον και περισσότερο με τους γονείς. Οι
γονείς είναι αυτοί που θα καλύψουν τις
βιολογικές και συναισθηματικές ανάγκες
του παιδιού. Η συναισθηματική ζεστασιά που λαμβάνει το παιδί από το οικογενειακό
περιβάλλον επηρεάζει την ανάπτυξη
της συναισθηματικής νοημοσύνης του.
Υπάρχουν μελέτες
που δείχνουν ότι ο τρόπος με τον
οποίο συμπεριφέρονται οι γονείς στα παιδιά τους ασκεί μεγάλη επίδραση στη συναισθηματική ζωή των παιδιών τους. Το να έχουν τα παιδιά γονείς με
υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη είναι από μόνο του εξαιρετικά ευεργετικό για αυτά(Goleman, 1995).
Συμπερασματικά:
Ως ένα βαθμό η συναισθηματική νοημοσύνη των παιδιών καθορίζεται από την ιδιοσυγκρασία (δηλ. από τα έμφυτα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας), αλλά διαμορφώνεται επίσης από τις αλληλεπιδράσεις του παιδιού με το οικογενειακό, κοινωνικό και εκπαιδευτικό περιβάλλον.
Μόνο για σκοπούς ενημέρωσης και με αναφορά του δημιουργού.
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/
Βιβλιογραφικές αναφορές
Alegre, A.(2011).
Parenting Styles and Children’s Emotional Intelligence :What We Know?, The Family Journal,19(1),56-62. https://doi.org/10.1177/1066480710387486.
Argyriou, E.,
Bakoyannis, G., & Tantaros, S. (2016). Parenting styles and trait emotional
intelligence in adolescence. Scandinavian Journal of Psychology, 57(1),
42-49. https://doi.org/10.1111/sjop.12266.
Asghari, M., &
Besharat, M. (2011). The relation of perceived parenting with emotional
intelligence. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 30,
231-235. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2011.10.046.
Barber, BK, Stolz, HE, Olsen, JA, Collins, WA, &
Burchinal, M. (2005). Γονική
υποστήριξη, ψυχολογικός έλεγχος και έλεγχος συμπεριφοράς: Αξιολόγηση της
συνάφειας με το χρόνο, τον πολιτισμό και τη μέθοδο. Μονογραφίες της κοινωνίας για έρευνα στην ανάπτυξη των
παιδιών , i-147.
Darling, N., &
Steinberg, L. (1993). Parenting style as context: An integrative model. Psychological bulletin, 113(3), 487.
Goleman, D. (1995). Η συναισθηµατική νοημοσύνη γιατί το «EQ» είναι πιο σημαντικό από το «IQ» , Αθήνα: Πεδίο.
Gottman, J. (1997). Η συναισθηματική νοημοσύνη των παιδιών: Πώς να μεγαλώσουμε παιδιά με συναισθηματική νοημοσύνη.
Αθήνα : Πεδίο.
Karavasilis, L.,
Doyle, A. B., & Markiewicz, D. (2003). Associations between parenting style
and attachment to mother in middle childhood and adolescence. International
Journal of Behavioral Development, 27(2), 153-164. https://doi.org/10.1080/0165025024400015.
Kotaman, H. (2016) Turkish prospective early
childhood teachers’ emotional intelligence level and its relationship to their
parents’ parenting styles, Teacher
Development, 20(1), 106-122. https://doi.org/10.1080/13664530.2015.1101391
Κραββαρίτη, Ε.(2009). Διερεύνηση
της σχέσης μεταξύ γονεϊκής τυπολογίας και συναισθηματικής νοημοσύνης σε
ελληνόπουλα ηλικίας 15 ετών.(Αδημοσίευτη μονογραφία) Εθνικό Καποδιστριακό
Πανεπιστήμιο, Αθήνα.
Lekaviciene,R.& Antiniene,D.(2016) High
Emotional intelligence : Family psychosocial Factors, Procedia-Social and Behavioral Sciences, 217,609-617. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2016.02.066 .
Lengua, J. (2006). Growth in temperament and parenting as predictors of adjustment during children's transition to adolescence. Developmental Psychology, 42(5), 819–832. https://doi.org/10.1037/0012-1649.42.5.819.
Lim, A., You, S. &Ha, D. (2015) Parental
Emotional Support and Adolescent Happiness: Mediating Roles of Self-Esteem and
Emotional Intelligence. Applied Research
Quality Life, 10,631-646. https://doi.org/10.1007/s11482-014-9344-0
Nelis, D., Quoidbach,
J., Mikolajczak, M. & Hansenne, M.(2009). Increasing emotional
intelligence: (How) is it possible? Personality
and Individual Differences, 47(1), 36-41. ISSN 0191-8869.
Pears, K. C., &
Moses, L. J. (2003). Demographics, parenting, and theory of mind in preschool
children. Social Development, 12(1), 1-20.
Πλατσίδου, Μ. (2010) Η
συναισθηματική νοημοσύνη: θεωρητικά μοντέλα, τρόποι μέτρησης και εφαρμογές στην
εκπαίδευση και στην εργασία.Αθήνα: Gutenberg.
Ruffman, Τ., Perner, J., & Parkin, L. (1999). How Parenting Style Affects False Belief
Understanding. Social Development, 8(3), 395-411 .
https://doi.org/10.1111/1467-9507.00103.
Ryan, R. M., Deci, E.
L., Grolnick, W. S., & La Guardia, J. G. (2006). The Significance of Autonomy
and Autonomy Support in Psychological Development and Psychopathol% ogy, V in
D. Cicchetti and D. Cohen (Eds.), Developmental Psychopathology, 1.
Saarni, C. (1997).
Coping with aversive
feelings. Motivation and emotion, 21(1), 45-63.
Sheridan, S. M., Knoche, L. L., Edwards, C. P., Bovaird, J. A., & Kupzyk,
K. A. (2010). Parent engagement and school readiness: Effects of the Getting
Ready intervention on preschool children's social–emotional competencies. Early
education and development, 21(1), 125-156.
Strayer, J and Roberts, W.(2004) Children's
anger, emotional expressiveness, and empathy: Relations with parent's empathy,
emotional expressiveness, and parenting practices. [ed.] Blackwell. Social development. Vol. 2, 13, pp. 229254.
Suldo, S. M., & Huebner, E. S.
(2004). Does life satisfaction moderate the effects of stressful life events on
psychopathological behavior during adolescence?. School Psychology
Quarterly, 19(2), 93.
Sillick, T. J., & Schutte, N. (2006). Emotional
intelligence and self-esteem mediate between perceived early parental love and
adult happiness. E-Journal of Applied Psychology.
Wang, Q., Pomerantz, E. M., & Chen, H.
(2007). The role of parents’ control in early adolescents’ psychological
functioning: A longitudinal investigation in the United States and China. Child
development, 78(5), 1592-1610.
Williams, K.,
Ciarrochi, J. & Heaven, P.(2012). Inflexible parents, inflexible kids: A 6
year longitudinal study of parenting style and the development of psychological
flexibility in adolescents. Journal of
Youth and Adolescence. 41(8), 1053-1066.
.png)
.png.jpeg)
.png)
.png)