Αξίες

 

Λέξεις: 1202

Χρόνος ανάγνωσης: 3.20' 

Η κοινωνική φύση του ατόμου:

 «Ο άνθρωπος είναι ον φύσει κοινωνικό και πολιτικό. Αυτός που μπορεί να ζήσει μακριά απ’ τις ανθρώπινες κοινωνίες είναι θηρίο ή θεός» (Αριστοτέλης).

Το άτομο από τη φύση του είναι πλάσμα κοινωνικό, από τη γέννησή του ακόμη έως και το τέλος της ζωής του έχει ανάγκη τους ανθρώπους και όχι μόνο εκείνους  του οικογενειακού περιβάλλοντός του.  Έχει δηλαδή για την εξέλιξη και την επιβίωσή του, την έμφυτη ανάγκη να συνυπάρχει και να συνεργάζεται με τους άλλους ανθρώπους. Ωστόσο, απαραίτητη προϋπόθεση για την αρμονική συνύπαρξη των ατόμων, αποτελεί η ανατροφή τους με αξίες. Είναι γεγονός ότι τα κοινωνικά όντα δεν είναι ολοκληρωμένα άτομα αν δεν έχουν σχέσεις με τους γύρω τους. Αναμφίβολα η κοινωνική τους διάσταση είναι ο πυρήνας,  έτσι ώστε  να αναπτύσσονται συνολικά και αρμονικά.

Εκπαίδευση και Αξίες

 Εκπαίδευση δεν είναι μόνο η απόκτηση γνώσεων αλλά και η ενστάλαξη αξιών, η διδασκαλία του σωστού και του λάθος και η προώθηση της αίσθησης ήθους και ηθικής.  Ένα άτομο αν στερείται ανάλογου περιβάλλοντος δεν μπορεί να εκπαιδευτεί ολόπλευρα.  Ωστόσο, είναι χρήσιμο και αναγκαίο κάθε είδους εκπαίδευση να ενθαρρύνει τα προτερήματα, να περιορίζει τα ελαττώματα,  να ενισχύει την  ολόπλευρη ανάπτυξη του καθενός, έτσι ώστε η ωφέλεια να είναι ατομική και παράλληλα συλλογική. 

Οι Αξίες και ο ρόλος των γονέων στη διδασκαλία τους

Η σημασία της διδασκαλίας των αξιών από τους πρώτους παιδαγωγούς , δηλαδή τους γονείς, είναι αδιαμφισβήτητη από τη βρεφική ακόμη ηλικία το παιδί γίνεται αποδέκτης των στάσεων και των συμπεριφορών τους. Η διδασκαλία αξιών περιλαμβάνει την καθοδήγηση των παιδιών σε ό,τι θεωρείται καλό ή κακό, ηθικό ή ανήθικο, τονίζοντας ότι ορισμένες επιλογές μπορούν να οδηγήσουν στην ευτυχία ενώ άλλες μπορεί να οδηγήσουν στη δυστυχία (επιτυχία/ αποτυχία, κ.τ.λ.).

 Οι οικογένειες διαδραματίζουν θεμελιώδη ρόλο στη διδασκαλία των αξιών στα παιδιά από πολύ μικρή ηλικία. Οι γονείς σε αυτές τις μικρές ηλικίες αποτελούν τους κύριους παιδαγωγούς από αυτή την άποψη. Οι περισσότερες αρχές συνδέονται άμεσα με τη συνύπαρξη. Είναι αδιαμφισβήτητο το γεγονός ότι αν μάθουμε στα παιδιά μας να σέβονται τους συνανθρώπους, τα ζώα και τα πράγματα, αν τα διδάξουμε να συνδιαλέγονται με το σωστό τρόπο, να συνεργάζονται στενά με τους άλλους, αλλά και να έχουν ενσυναίσθηση, συμβάλλουμε στη δημιουργία μιας ζωής η οποία θα είναι ειρηνική, θα έχει κοινωνικές ικανοποιήσεις καθώς και ευημερία.

• Οι γονείς είναι τα πρώτα πρότυπα των παιδιών τους. Τα παιδιά μαθαίνουν από το παράδειγμα των γονιών τους. Αν οι γονείς είναι ειλικρινείς, δίκαιοι και υπεύθυνοι, είναι πιο πιθανό τα παιδιά να αναπτύξουν παρόμοιες αξίες.
• Οι γονείς μπορούν να παρέχουν στα παιδιά τους, εκπαίδευση, καθοδήγηση και  υποστήριξη για να ζουν με βάση τις αξίες τους.
• Η διδασκαλία των αξιών βοηθά τα παιδιά να αναπτύξουν ένα αίσθημα αυτοεκτίμησης και αυτοσεβασμού. Όταν τα παιδιά γνωρίζουν τι πιστεύουν και τι είναι σημαντικό για αυτά, είναι πιο πιθανό να έχουν θετική αυτοεικόνα και να αισθάνονται καλά με τον εαυτό τους.

Μερικές συγκεκριμένες αξίες που οι γονείς μπορούν να διδάξουν στα παιδιά τους είναι:

• Η αγάπη, ο σεβασμός και η αποδοχή. Τα παιδιά χρειάζονται να αισθάνονται ότι αγαπιούνται και ότι είναι αποδεκτά για αυτό που είναι.
• Η ειλικρίνεια και η δικαιοσύνη. Τα παιδιά πρέπει να μάθουν να λένε την αλήθεια και να αντιμετωπίζουν τους άλλους με σεβασμό.
• Η ευθύνη και η αυτοπειθαρχία. Τα παιδιά πρέπει να μάθουν να είναι υπεύθυνα για τις πράξεις τους και να ελέγχουν τον εαυτό τους.
• Η ανεξαρτησία και η αυτοεκτίμηση. Τα παιδιά πρέπει να μάθουν να είναι ανεξάρτητα και να πιστεύουν στον εαυτό τους.

Η διδασκαλία των αξιών είναι μια συνεχής διαδικασία που ξεκινά από την παιδική ηλικία και συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια της ζωής. Οι γονείς μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στην ανάπτυξη των παιδιών τους, παρέχοντάς τους το πλαίσιο και τις εμπειρίες που χρειάζονται για να αναπτύξουν ισχυρές αξίες.

 Η διδασκαλία αξιών περιλαμβάνει την καθοδήγηση των παιδιών σε ό,τι θεωρείται καλό ή κακό, ηθικό ή ανήθικο, τονίζοντας ότι ορισμένες επιλογές μπορούν να οδηγήσουν στην ευτυχία ενώ άλλες μπορεί να οδηγήσουν στη δυστυχία (επιτυχία/ αποτυχία, κ.τ.λ.).

Ελευθερία και Αξίες

 Είναι σημαντικό να διδάσκουμε αξίες σεβόμενοι την προσωπική ελευθερία του παιδιού. Η εξισορρόπηση της καθοδήγησης με την ατομική αυτονομία είναι ζωτικής σημασίας για την αποτελεσματική εκπαίδευση στις αξίες.

Τι είναι όμως οι αξίες;

Με απλά λόγια η αξία είναι κάτι που θεωρείται από τα άτομα επιθυμητό, σημαντικό το οποίο θέλουν να διατηρούν και να αναπαράγουν.  

Τα άτομα,  με τις αξίες μπορούν να διδάξουν τα παιδιά τους, μαθαίνοντάς τους τι είναι κατά τη γνώμη τους καλό και κακό, τι αξίζει και τι όχι, τι είναι ηθικό και τι ανήθικο. Είναι ουσιαστικά, η αίσθηση, την οποία μεταλαμπαδεύουν στα παιδιά ότι κάποια επιλογή  στην πορεία της ζωής, θα τα κάνει ευτυχισμένα  και κάποια  άλλη επιλογή θα τα κάνει δυστυχισμένα.  

Ως αληθινοί παιδαγωγοί οι γονείς οφείλουν και μέσω της δικής τους στάσης ζωής να οδηγήσουν τα παιδιά τους στην προσωπική ανάπτυξη και την ευτυχία σεβόμενοι την ατομική τους ελευθερία. Συμπερασματικά, υπογραμμίζεται η αναπόσπαστη σύνδεση μεταξύ της ανθρώπινης κοινωνικής φύσης, της εκπαίδευσης των αξιών, καθώς και του ρόλου των οικογενειών στη διαμόρφωση των ατόμων.

 Οι αξίες, συμπεριλαμβανομένου του σεβασμού, της ενσυναίσθησης και της συνεργασίας, δεν είναι απλώς θεωρητικές έννοιες αλλά πρακτικές δεξιότητες ζωής που συμβάλλουν στην προσωπική ευτυχία, καθώς  και στην κοινωνική αρμονία.

Η  κλίμακα των αξιών

Αρχικά πρέπει να ξεκαθαριστεί ότι η κλίμακα στην οποία κατατάσσει το κάθε σύνολο ή άτομο τις αξίες του είναι διαφορετική και είναι επηρεασμένη από  τη μόρφωση, το περιβάλλον, το πολιτισμικό του υπόβαθρο, την προσωπική ιστορία και τις περιστάσεις της στιγμής.

 Υπάρχει ανάγκη για σεβασμό των διαφορετικών αξιακών συστημάτων, καθώς και για ισορροπία στην εκπαίδευσή τους,  έτσι ώστε να αποφεύγονται πιθανές αρνητικές συνέπειες της ακραίας τήρησης των αξιών. Επιπρόσθετα, οι αξίες είναι υποκειμενικές και διαφέρουν μεταξύ των ατόμων, των οικογενειών, των πολιτισμών, των ομάδων και των θρησκειών.

 Οι αξίες λειτουργούν πράγματι ως κατευθυντήριες αρχές που βοηθούν τα άτομα να αξιολογούν και να λαμβάνουν αποφάσεις στη ζωή τους. Μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ως προσωπικές, οικογενειακές ή κοινωνικές, παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του ατόμου και επηρεάζουν τις αλληλεπιδράσεις τους. Αναπόσπαστο μέρος μιας ηθικής και ικανοποιητικής ζωής αποτελούν οι αξίες, έτσι ώστε το άτομο να καλλιεργεί θετικές σχέσεις και να συνεισφέρει σε μια καλύτερη κοινωνία.

Η ελευθερία, ο σεβασμός,  η  ισότητα, η δικαιοσύνη, η  αλληλεγγύη, η αγάπη, η ευγένεια, η ειρήνη και η αλήθεια είναι  θεμελιώδης αξίες  καθολικά εκτιμημένες  από ανθρώπους  με  διαφορετικό  υπόβαθρο και πολιτισμούς. Αυτές οι αξίες συχνά χρησιμεύουν ως θεμέλια για  ηθικά πλαίσια στην κοινωνία και συμβάλλουν στην προώθηση της αρμονίας και της ευημερίας τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο.

Η κατανόηση και η αποδοχή αυτών των αξιών από πολύ μικρή ηλικία, μπορεί να οδηγήσει σε  αρμονικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ των ατόμων εντός των κοινοτήτων, ανεξάρτητα από την διαφορετική καταγωγή, τις θρησκείες ή το πολιτισμικό τους υπόβαθρο.

Αξίες και Ευρωπαϊκή Ένωση

https://european-union.europa.eu/principles-countries-history/principles-and-values/aims-and-values_el

Η Ευρωπαϊκή Ένωση βασίζεται σε έξι θεμελιώδεις αξίες που αποτελούν τη βάση της κοινωνίας μας:

• σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας
• ελευθερία
• δημοκρατία
• ισότητα
• κράτος δικαίου
• σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων των μειονοτήτων

 Οι αξίες της ΕΕ είναι κοινές στα κράτη μέλη, σε μια κοινωνία πλουραλισμού, ανοχής, δικαιοσύνης, αλληλεγγύης και απαγόρευσης των διακρίσεων. Κατοχυρώνονται στο άρθρο 2 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Βιβλιογραφικές αναφορές

Helm, B. W. (2010). Love, friendship, and the self: Intimacy, identification, and the social nature of persons. OUP Oxford.

Kluckhohn, F. R. (1951). Cultural factors in social work practice and education. Social Service Review, 25(1), 38-47.

Kluckhohn, C. (1951). Values and value-orientations in the theory of action: An exploration in definition and classification. In Toward a general theory of action (pp. 388-433). Harvard university press.

https://european-union.europa.eu/principles-countries-history/principles-and-values/aims-and-values_el  ανακτήθηκε στις 11/09/2023